2018-03-11 Okolice Nowej Soli - czyli Rudno, Ciepielów, Drwalewice oraz Nowe i Stare Żabno

W niedziele razem z naszym Zielonogórskim PTTK-iem byliśmy w okolicach Nowej Soli. Trasę zaplanowałem i prowadziłem ja :) Oczywiście kilka dni wcześniej razem z Anią obeszliśmy tą trasę, żeby potem się nie pogubić.

Spotkanie mieliśmy na PKS-ie w Zielonej Górze. Jedziemy autobusem do Nowej Soli...

W Nowej Soli z PKSu i dworca PKP ruszamy na wycieczke. Najpierw ulicamy Nowej Soli idziemy do Rudna :)

Wieś Rudno (Radwen-1946, Rauden-1791) należy do jednych z najstarszych w powiecie nowosolskim. Nazwa pochodzi prawdopodobnie od występującej w okolicy rudy darniowej. Pierwsze wzmianki o miejscowości pojawiły się w 1261 r., kiedy książę głogowski Konrad I zezwolił ówczesnemu właścicielowi wsi, rycerzowi Miśliborzowi (zwany Słupem) na dokonanie translokacji wsi na prawie niemieckim. Nadanie w tym czasie nowych praw świadczyć może o wcześniejszym powstaniu Rudna, które w połowie XIII wieku było już ukształtowaną wsią. Założona w układzie ulicówki miejscowość pozostawała we władaniu rycerskim prawdopodobnie do końca XIII w. Na początku XIV wieku Rudno było już własnością książęcą. W 1314 r. księżna głogowska Matylda (Mechtylda) sprzedała wieś klasztorowi magdalenek w Bytomiu Odrzańskim. Kolejna wzmianka o Rudnie pochodzi z 1485 r. Ponownie wieś wymienia się na początku XVII w. kiedy znalazła się w domenie ziemskiej rodziny Schönaichów z Siedliska. W tym czasie katoliccy mieszkańcy Nowej Soli przynależeli do parafii w Rudnie.

Miejscowy Kościół Parafialny p.w. św. Tadeusza Judy zbudowano w drugiej połowie XIII wieku. Wielokrotnie remontowany - XV, XVII, XVIII i XIX wieku. Kościół jest jednonawowy z węższym prezbiterium zamkniętym od wschodu trójbocznie. Od strony północnej znajduje się prezbiterium, od południa, przy nawie - kruchta z przybudówką będąca dolną częścią nieukończonej wieży. Nawa kryta jest stropem, prezbiterium pozornym sklepieniem, zakrystia sklepieniem kolebkowym , a przybudówka kolebkowo – krzyżowym. Podstawowy budulec kościoła stanowi kamień polny i ruda darniowa. W XIX wieku, pożar strawił dach kościoła, który odbudowano w pierwotnym kształcie , obniżono tylko pozorne sklepienie nad prezbiterium. Wyposażenie w większości barokowe z XVII i XVIII wieku. Koscioł otoczony jest murem kamiennym zapewne z XV wieku.
W 1774 r. w pobliżu kościoła wzniesiono jednokondygnacyjną, drewnianą dzwonnicę. W XIX w. pożar strawił dach kościoła, który ponownie odbudowano.

W połowie XIX stulecia Rudno wchodziło w skład majątków ziemskich książąt Schönaich Carolath - Beuthen, wieś liczyła 55 domów, 374 mieszkańców (170 katolików), posiadała szkołę ewangelicką. Miejscowa parafia katolicka obejmował swym zasięgiem wsie Lubieszów, Swobodę, Modrzycę, Kiełcz i Zwierzyniec. Mieszkańcy zajmowali się rolnictwem i prawdopodobnie pozyskiwaniem miejscowej rudy. W 1933 r. dzierżawcą niewielkiego majątku ziemskiego była rodzina Lange. Pod koniec II wojny światowej w okolicy wsi wybudowano umocnienia polowe. 13 lutego 1945 r. doszło tutaj do potyczki niemieckiej kompanii piechoty z nacierającymi od strony Kożuchowa czołgami radzieckimi.

źródło: Portal ziemia lubuska

Po przejściu Rudna, idziemy dalej. Lasem w stronę Ciepielowa, kolejnej małej miejscowości w powiecie nowosolskim...

Dzieje niewielkiej wsi Ciepielów związane są z losami miejscowego majątku ziemskiego, który wielokrotnie zmieniał właścicieli. Najstarsze wzmianki o wsi pochodzą z 1418 r. Na przełomie XV i XVI wieku posiadłość ziemska należała do Johanna Fechnera (prawdopodobnie już wtedy w skład majątku wchodziła część Starego Żabna). W 1592 r. właścicielem Ciepielowa był Wolff von Braun. Prawdopodobnie rodzina Braunów wybudowała na terenie folwarku pierwszą siedzibę. Na przełomie XVI i XVII wieku na niewielkim wzniesieniu powstał, murowany z kamienia i cegły dwór, który w późniejszych czasach uległ znacznym przekształceniom. W I połowie XVII wieku Ciepielów znalazł się w rękach rodu von Nassau, potem Karla von Lőbben, który ok. 1680 r. sprzedał majątek ponownie rodzinie von Braun. W 1774 r. jako właściciel wsi figuruje kolejny przedstawiciel rodziny von Nassau, natomiast w 1791 r. Ciepielów znalazł się w rękach von Siegrothów. W tym czasie obok folwarku znajdowały się we wsi 3 gospodarstwa kmiece, 13 zagrodniczych, 5 komorniczych, młyn wodny – 31 zabudowań i 174 mieszkańców. Na początku XIX wieku miała miejsce gruntowna przebudowa siedziby właściciela, w jej pobliżu założono ogród. Modernizacje te przeprowadziła rodzina baronów von Dyherrn-Czetrittz, która przez kilka dziesięcioleci zarządzała posiadłością. W połowie XIX wieku Ciepielów stał się własnością starosty kożuchowskiego, Friedricha Wilhelma Schönknechta. Za jego rządów rozbudowano znacznie folwark, powstały nowe zabudowania gospodarcze, uruchomiono browar i gorzelnię. We wsi znajdował się również wiatrak, zakład wikliniarski i kuźnia. W 1844 r. wieś liczyła 34 domostwa i 186 mieszkańców. W 1863 r. dokonano kolejnej przebudowy siedziby właścicieli. Zmiana wystroju wnętrz, elewacji i postawienie wysokiego dwuspadowego dachu doprowadziły do zatarcia jego pierwotnej formy. W 1864 r. posiadłość zakupiła rodzina Eichner. W 1898 r. właścicielem Ciepielowa został Richard Pietrusky, którego potomkowie zarządzali majątkiem do 1945 r. W latach 1889-1890 w pobliżu wsi wybudowano stację linii kolejowej relacji Nowa Sól – Kożuchów. Po II wojnie światowej w zabudowaniach folwarku utworzono Państwowe Gospodarstwo Rolne, które funkcjonowało do lat 90. XX w. W tym samym czasie zlikwidowano również lokalne połączenie kolejowe. W 1966 r. przeprowadzono kapitalny remont dworu. Ostatnia przebudowa zatarła ostatecznie elementy wcześniejszego założenia i tylko fragmenty piwnic wskazują na renesansową genezę budowli. W 2000 r. we wsi znajdowało się 31 gospodarstw, zakład usługowy, zamieszkiwało 168 osób.

Kolejną miejscowością do której maszerujemy są Drwalewice. Po drodze robimy kilka fotek i mała przerwę...

Wieś Drwalewice (niem. Wallwitz) posiada bardzo wczesną metrykę. Można przypuszczać, że słowiańska nazwa miejscowości związana jest z profesją pierwszych jej mieszkańców lub miejscem położenia wśród pierwotnych lasów, które przed założeniem osady należało wykarczować.

Pierwsze wzmianki z 1223 r. wymieniają wieś Drwalowicze, która należała do parafii w Solnikach. W połowie XIV w. Drwalewice były w posiadaniu rodziny von Unruh, która związana była z majątkiem ziemskim do połowy XVI w. Jako ostatniego przedstawiciela tego rodu wymienia się Hansa Wolffa, który prawdopodobnie wzniósł w Drwalewicach renesansowy dwór obronny. Począwszy od drugiej połowy XVI w. wieś (właściwie folwark, ponieważ zabudowa nigdy nie wyszła poza jego ramy) wielokrotnie zmieniała właścicieli. Zmieniał się również wygląd siedziby rycerskiej. W końcu XVI stulecia Drwalewicami władał Dietrich von Braun, którego w porywie zazdrości zmordował brat Wolff z Solnik (według miejscowej legendy obaj rywalizowali o względy jednej z córek Rechenbergów z Borowa Polskiego).

Neogotycki pałac został ukształtowany w wyniku trzech faz budowlanych. Relikty renesansowego dworu są zachowane w piwnicach obecnej budowli. Z przebudowy dokonanej w 1791 roku pochodzą sklepione krzyżowo pomieszczenia parteru. Podczas przebudowy w XIX wieku dobudowane zostały wieże i loggie od północy oraz ryzalit od południa. Pałac jest dwukondygnacyjny z wysokimi piwnicami i półpiętrem w poddaszu, murowany, otynkowany, nakryty dachem płaskim, ukrytym za krenelażem. Obiekt założony na rzucie nieregularnego czworoboku (zbliżonego do prostokąta), wzbogacony o liczne przybudówki, cechuje malownicze rozplanowanie bryły. Główna bryła dwukondygnacyjna z wysokimi piwnicami i półpiętrem w poddaszu, nakryta dachem płaskim ukrytym za krenelażem. Elewacja frontowa siedmioosiowa na odcinku trzech środkowych osi podwyższona. W przyziemiu umieszczono wejście główne z umieszczonym nad nim balkonem na wspornikach w kształcie gryfów, zabezpieczonym ażurową balustradą z motywem liścia dębu. Powyżej został wmurowany kartusz herbowy. Okna obydwu kondygnacji prostokątne ujęte w opaski, zaś okna poddasza wąskie, zamknięte ostrołukowo z gzymsem okapnikowym. Do bryły głównej, od strony północnej dobudowana wieża. W dolej partii prostokątna, w części znajdującej się ponad połacią dachu bryły głównej, przechodząca w ośmiobok. Do elewacji północnej przylega loggia, na której przekryciu mieści się taras, nad którym rozpięte są dwie uskokowe przypory. W elewacji ogrodowej (wschodniej) umieszczono wykusz – balkon, a do elewacji południowej dostawiono ryzalit. Pomieszczenia parteru sklepione krzyżowo, pochodzące z okresu przebudowy dworu w 1791 r., zaś w piwnicach zachowane fragmenty pierwotnej budowli. Istniejące tu skarpy pochodzą jeszcze sprzed przebudowy XIX-wiecznej. Otwory okienne zamknięte gzymsami okapnikowymi, w dolnych kondygnacjach są prostokątne, w górnych – wąskie, zamknięte ostrołukowo. Centralnym, najbardziej dekoracyjnym elementem fasady jest portal z balkonem na wspornikach w kształcie gryfów. Balustrada ażurowa z motywami liścia dębu. Powyżej wmurowany jest kartusz herbowy. Detal architektoniczny ceramiczny i ze sztucznego kamienia. We wnętrzu głównego hallu założony drewniany strop, natomiast w tylnej sali sklepienie wsparte na ozdobnych słupach i filarach przyściennych. Zachowana stolarka drzwiowa o neogotyckiej dekoracji.

Park krajobrazowy w Drwalewicach o powierzchni 4 ha z 14 gatunkami drzew, w tym niektóre dęby w wieku 200 lat.

Po drugiej stronie asfaltowej drogi znajdziemy zespół folwarczny. Mamy tutaj wszystko to, co prawdziwy folwark powinien mieć, przede wszystkim podwórze gospodarcze z budynkami inwentarskimi. Tutejsze gospodarstwo słynęło z hodowli koni i bydła. Około połowy XIX wieku wzniesiono budynek spichlerza będący obecnie najstarszym obecnie elementem zespołu. Ten pejzaż uzupełnia przystanek autobusowy w cieniu starego drzewa...

Po oglądnieciu pałacu kierujemy się w strone Starego i Nowego Żabna, a poźniej już powrót do Nowej Soli...

Najstarsze ślady pobytu ludzi w okolicach Nowej Soli odkryto na terenie obecnej dzielnicy miasta - Starego Żabna. Znalezione tutaj narzędzia kamienne świadczą o istnieniu obozowisk już w epoce kamienia (8000-6000 lat p.n.e). Z pewnością tereny te były zasiedlone w okresie kultury łużyckiej i na początku naszej ery. Potwierdzają to odkrycia archeologiczne, m.in. odkryte tutaj cmentarzysko popielnicowe. Wieś posiada genezę średniowieczną, pierwsze wzmianki pojawiły się w 1295 r. Współczesne Stare Żabno posiada układ charakterystyczny dla wsi ulicówki, co może sugerować jej wczesne powstanie na szlaku handlowym z Krosna do Głogowa. Również nazwa wskazuje na powstanie wsi przed kolonizacją na prawie niemieckim. Na przestrzeni wieków miejscowość wielokrotnie zmieniała właścicieli i ulegała licznym podziałom. W końcu średniowiecza w Starym Żabnie znajdowały się dwie posiadłości rycerskie związane z majątkami w Lasocinie i Ciepielowie. Jedna z nich przed 1518 r. należała do Hansa Kottwitza, który sprzedał Lasocin braciom von Promnitz. Potem poszczególnymi częściami wsi władali Rudolf von Landskron (ok. 1688 r.), Balthasar Friedrich von Lüttwitz (ok. 1730 r.), Carl Christoph von Nassau (1774 r.). W 1791 r. wieś podzielona była na trzy części. W części rodziny von Siegroth zamieszkiwało 116 osób, funkcjonowała karczma i szkoła ewangelicka (otwarta w 1786 r.), ponadto znajdował się tu folwark, gospoda, 1 gospodarstwo kmiece, 7 zagrodniczych i 7 chałupniczych oraz 4 inne zabudowania. W posiadaniu rodziny von Lüttwitz z Lasocina znajdował się folwark, karczma, 6 gospodarstw kmiecych, 7 zagrodniczych, 8 komorników – 137 mieszkańców. Największą część wsi posiadała rodzina von Dingelstädt – folwark, 5 gospodarstw kmiecych, 4 zagrodnicze, 11 komorników, dwa młyny (wodny i wiatrowy – wzmiankowany już w na początku XVII w.), razem 75 zabudowań i 133 mieszkańców. W połowie XIX wieku podział wsi nadal się utrzymywał: I część wraz z Nowym Żabnem znajdowała się w rękach Clementiny von Lehsten-Dingelstädt – składała się 36 domów, folwarku i olejarni – 227 mieszkańców; II – część własności rycerskiej Ciepielowa – Friedrich Wilhelm von Schönknecht – 36 domów, pałac (obiekt nie zachował się), folwark, wiatrak – 220 mieszkańców; III – część własności rycerskiej Lasocina - Clementiny von Lehsten-Dingelstädt – 30 domów, folwark, wiatrak, kuźnia – 203 mieszkańców. Ponadto we wsi funkcjonowała szkoła ewangelicka i szkoła zawodowa dla dziewcząt oraz znajdował się tu królewski drogowy urząd celny – Chausse-Zollstätte. W 2 połowie XIX w., powstało kilka warsztatów rzemieślniczych, zorganizowano straż pożarną. W końcu XIX w. w wyniku znaczącego rozwoju Nowej Soli, głównie zakładów nici Gruschwitza (budowa osiedli robotniczych), doszło do połączenia zabudowy obu miejscowości. Na ich styku (na wysokości dzisiejszej ul. Południowej) w początkach XX w. wybudowano kompleks rozrywkowy – kino, salę dancingową i restaurację. Wzrosła również liczba mieszkańców Starego Żabna, w 1905 r. – 2013 osób. Formalne włączenie części Starego Żabna w granice administracyjne Nowej Soli nastąpiło w 1928 r. Pozostała część wsi funkcjonowała jako Trockenau do końca II wojny światowej. Ostatnim właścicielem jednego z majątków był Hans Henning von Prittwitz von Gaffon. Po 1945 r. we wsi funkcjonowała siedziba władz gminy (gmina Stary Cień), później przeniesiono urząd do Wrociszowa (gmina Opalenice). W 1961 r. pozostałą część Starego Żabna włączono w granice administracyjne Nowej Soli.

Wieś Nowe Żabno (niem. Neu Tschau) posiada genezę średniowieczną. Nazwa miejscowości wskazuje, że powstała po lokowaniu wsi Stare Żabno, prawdopodobnie jako przysiółek lub nowy folwark. Pierwsze wzmianki pojawiły się w 1295 r. - Szczhabna Nova. W średniowieczu wieś była prawdopodobnie częścią własności rycerskiej Lasocina (wskazuje na to późniejsza przynależność). Informacje o wsi są raczej skromne - wzmianka w 1435 r., kolejna z początku XVIII w. - własność Heinricha Gottloba von Lűttwitza. W 1845 r. właścicielem Nowego Żabna była rodzina von Lehsten - Dingelstädt, we wsi znajdował się pałac (obiekt nie zachował się), folwark, wiatrak, browar, gorzelnia - 339 mieszkańców. W 1926 r. miejscowy folwark znajdował się w rękach Arnolda Wűnsche a ostatnim przed 1945 r. właścicielem był Werner Wiedenbeck. W 1937 r. władze niemieckie dokonały zmiany nazwy miejscowości na Schliefen.

Wszyscy uczestnicy bardzo zadowoleni, pogoda dopisała :)